Przedszkole nr 182 Tajemniczy Ogród
w Warszawie

Wędzidełko podjęzykowe – fakty i mity

Temat skróconego wędzidełka podjęzykowego wywołuje ogromne emocje wśród rodziców, bo wiąże się bezpośrednio z interwencją chirurgiczną. Popularne są również mity, że wędzidełko da się rozciągnąć, „rozpracować”. O co tak naprawdę chodzi z tymi wędzidełkami?

Czym właściwie jest wędzidełko podjęzykowe? Jest to fałd tkanki, cienka błonka, łącząca dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej. Prawidłowe wędzidełko pozwala czubkowi języka na swobodne dotknięcie do każdego miejsca w jamie ustnej. Jeśli jest skrócone, jego ruchy są ograniczone. Badacze opisują różne stopnie i różne typy skrócenia wędzidełka – w zależności od tych parametrów może ono wpływać na artykulację, na oddychanie, połykanie, może nawet znacząco utrudniać i uniemożliwiać funkcję ssania w okresie niemowlęcym i noworodkowym.

Z jakimi mitami, dotyczącymi wędzidełek spotykam się na co dzień?

• Jeśli na czubku języka nie tworzy się serduszko, to wędzidełko nie jest skrócone. No niestety, nie działa to tak prosto. Owszem, jeśli przy wysunięciu języka z jamy ustnej czubek języka przybiera kształt serca, to mamy pewność, że wędzidełko jest skrócone. Przy ocenie wędzidełka bierze się natomiast pod uwagę również inne aspekty, takie jak asymetrię w napięciu języka, rotację języka podczas wysuwania go na brodę, brak możliwości dotknięcia czubkiem języka do górnych dziąseł przy opuszczonej żuchwie, wreszcie sam wygląd wędzidełka, jego grubość i umiejscowienie. Dopiero na podstawie tych wszystkich aspektów można wnioskować o tym, czy wędzidełko jest skrócone, czy nie.

Często tez ja sama stawiam znak zapytania przy ocenie wędzidełka, bo język dziecka pracuje w tak ograniczonym zakresie, że wszystko wskazuje na jego skrócenie, natomiast w trakcje terapii logopedycznej okazuje się, że wędzidełko jest w porządku, problemem były mięśnie języka, które pracowały bardzo słabo albo niemalże w ogóle. Dlatego też w rozmowach z Państwem często sugeruję w pierwszej kolejności ćwiczenia usprawniające, bo może się okazać, że podcinanie w ogóle nie będzie potrzebne.

• Wędzidełko podjęzykowe da się rozciągnąć. Niestety nie – wędzidełko nie jest mięsień, a fałd błony śluzowej. Owszem, posiada jakąś elastyczność, ale w swoim ograniczonym przez anatomię zakresie. Nie istnieją żadne badania naukowe potwierdzające skuteczność wydłużenia wędzidełka przez masaże i ćwiczenia. Owszem, mogą one poprawić ruchomość języka, wzmocnić jego mięśnie, wskazać im kierunek ruchu – ale samego wędzidełka nie rozciągną. Istnieje natomiast ryzyko, że podczas zbyt intensywnych ćwiczeń i masaży wędzidełko zostanie zwyczajne naderwane.
• Po podcięciu wędzidełka tworzą się ściągające blizny i zrosty. Przyznam, że w tym miejscu sprzecznych informacji jest ogrom. Dr Barbara Ostapiuk, zajmująca się tematem skróconych wędzidełek od wielu lat wykazuje w swoich publikacjach, że nie spotkała się z pogorszeniem ruchomości języka po podcięciu. Ja sama z kolei pamiętam z czasów studiów stanowiska wykładowców, że ćwiczenia logopedyczne należy rozpocząć niezwłocznie po podcięciu, gdyż istnieje ryzyko powstania blizny. Sama nigdy się z takimi bliznami nie spotkałam, druga sprawa, że zawsze zalecam niezwłoczne rozpoczęcie ćwiczeń po podcięciu, aby jak najszybciej aktywizować mięśnie języka, które do tej pory miały te ruchu bardzo ograniczone.

Jakie w związku z tym jest zalecane postępowanie w przypadku skróconego wędzidełka podjęzykowego?

• Należy znaleźć odpowiedni moment i odpowiednich specjalistów. U niemowląt i malutkich dzieci zabieg frenotomii jest przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym, trwa dosłownie chwilkę. U dzieci w wieku przedszkolnym często zalecany jest zabieg w znieczuleniu ogólnym, ponieważ jest to wiek, w którym dziecko „nie współpracuje”, natomiast zwykle samo znieczulenie i zabieg również trwają krótko (tu już wszystko zależy od stopnia skrócenia wędzidełka). U starszych dzieci jest możliwość przeprowadzenia zabiegu w znieczuleniu miejscowym przez chirurga stomatologa. O tym, jak zabieg będzie wyglądał zawsze decyduje lekarz – jest to podyktowane nie tylko wiekiem dziecka, ale przede wszystkim stopniem skrócenia wędzidełka i jego typem.
• Podcięcie wędzidełka zawsze powinno być powiązane z terapią logopedyczną – zarówno przed jak i po podcięciu. Ćwiczenia usprawniające przed zabiegiem pozwalają przygotować się mięśniom do pracy i po podcięciu efekty będą łatwiejsze do uzyskania. Samo podcięcie nie spowoduje w magiczny sposób, że język zacznie wykonywać prawidłowe ruchy we wszystkich kierunkach – ono jedynie umożliwia mu wykonanie takich ruchów. Jednak mięśnie, które nigdy się w taki sposób nie poruszały dopiero muszą się tego nauczyć.
• Nie zawsze jednorazowe podcięcie przynosi satysfakcjonujące rezultaty. Bywa, że zabieg trzeba powtórzyć drugi, czasem trzeci raz, aby wreszcie stworzyć warunki do uzyskania pełnej ruchomości.

Według badań skrócone wędzidełko ma około 70% populacji. 25% to przypadki znacznego i średniego skrócenia, pozostałe to stopień  nieznaczny. Nie zmienia to faktu, że nawet w tej ostatniej grupie mogą występować nieprawidłowości w pracy języka i trudności w artykulacji.

Bibliografia:

1. Burzyńska, Dyslalia ankyloglosyjna – czyli o skróconym wędzidełku i jego konsekwencjach dla mowy, PZP.EDU.PL, dostęp z 11.05.2020. http://pzp.edu.pl/wp-content/uploads/2015/10/dyslalia-ankyloglosyjna.pdf
2. Ostapiuk, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku, wadliwej wymowie i skuteczności terapii. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2013